645 lat Ujejsca
Poniedziałek, 11 września, 2017, #NGO, #Aktualności, #Inicjatywy dąbrowskich organizacji
W miniony weekend Ujejsce świętowało swoje 645-lecie. Była część oficjalna, odsłonięcie trzech tablic poświęconych historii i tradycji jednej z najstarszych dzielnic miasta, przemówienia, życzenia i gratulacje od zaproszonych gości i gospodarzy miasta.
Na ujejskiej scenie wystąpiła Orkiestra Dęta z Ujejsca oraz mażoretki, prezentowali się uczniowie, przedszkolacy, panie z Koła Gospodyń Wiejskich, Zespół Czarne Perły. Było barwnie, radośnie, nie brakowało zabaw i konkursów dla mieszkańców.
Zainteresowani mogli obejrzeć dokumenty historyczne i wyjątkowe zdjęcia. Jubileusz dzielnicy, był także okazją do wyróżnienia mieszkańców, które na trwałe zapisały się w jej historii.
Dla upamiętnienia tego wyjątkowego wydarzenia na ziemi ujejskiej zasadzono długowieczną lipę.
Z historii Ujejsca...
Pierwsza pewna wzmianka o istnieniu wsi Ujejsce pochodzi z roku 1372. Zachowała się ona w dokumencie wystawionym przez księcia cieszyńskiego Przemysława Noszaka, w którym wymieniony został ówczesny właściciel wsi Ujejsce niejaki Dobko oraz świadkowie spośród okolicznych rycerzy i dostojników. Wieś od samego początku była własnością prywatną (szlachecką) choć od końca 1443 roku wchodziła w skład Księstwa Siewierskiego, pół-niezależnego państewka należącego do biskupstwa krakowskiego – ten stan rzeczy utrzymał się aż do 1790 roku, kiedy w wyniku reform Sejmu Czteroletniego Księstwo zostało przyłączone do Królestwa Polskiego.
Od XV wieku wśród właścicieli Ujejsca występowali przedstawiciele rodziny Ujejskich herbu Nowina. Poprzez liczne koligacje małżeńskie ród ten czasowo posiadał swoje dobra także w okolicznych miejscowościach, m.in. w Wojkowicach Kościelnych, Trzebiesławicach, Sikorce oraz w Siemoni. Chociaż nigdy nie doszli do wyższych godności ziemskich, to jednak niektórzy z nich piastowali pewne stanowiska w hierarchii Księstwa Siewierskiego. Wiadomości o rodzinie kończą się u schyłku XVII wieku, po czym wieś przechodzi w ręce Siemuńskich, Pudłowskich i in. W XVIII wieku Ujejsce należało do chorążego siewierskiego Wichausera a ostatnim właścicielem przed upadkiem I Rzeczypospoltej był szambelan królewski Franiszek Badeni.
Już od średniowiecza wieś składała się z dwóch części – Ujejsca Dalszego (większego) i Bliższego (późniejszy Wygiełzów). Historycznie do Ujejsca należały także tereny dzisiejszego Antoniowa (Piła Ujejska) oraz Bielowizny. Na wschód od wsi ciągnął się słynny gościniec siewierski, którym książęta-biskupi krakowscy podążali do swego zamku w Siewierzu. W XVI wieku na terenie Ujejsca funkcjonowała warzelnia soli założona przez przedsiębiorcę włoskiego Prospera Provano oraz – przynajmniej do wieku XVII – kopalnia srebra; ślady po powierzchniowym wydobywaniu rud srebra czytelne są zresztą do dziś, głównie na terenie Bukowej Góry oraz w Reckim Lesie.
W roku 1787 wieś liczyła 341 mieszkańców, co sytuowało ją na czele okolicznych miejscowości. W tym czasie znajdował się w niej browar, produkujący piwo na potrzeby lokalne, młyn, tartak i prywatna kaplica dworska, zachowana do dziś.
Po likwidacji Księstwa Siewierskiego wieś stała się własnością rządową, a jej dzierżawcą został ostatni właściciel, Franciszek Badeni, następnie zaś rodzina Byszewskich. W 2 połowie XIX wieku dobra Ujejsce wraz z Wygiełzowem weszły w skład kompleksu ziemskiego należącego do potężnego magnata przemysłowego Gustawa von Kramsty.
Po krótkim okresie władzy pruskiej (1795 – 1807) Ujejsce weszło w skład Księstwa Warszawskiego następnie zaś Królestwa Polskiego (w ramach Imperium Rosyjskiego), który to stan rzeczy utrzymał się aż do wybuchu I wojny światowej, kiedy teren ten zajęli Niemcy (granica z częścią okupowaną przez wojska austrowęgierskie przebiegał wzdłuż linii kolejowej w pobliskich Ząbkowicach). W latach 20.XIX wieś liczyła ok. 450 mieszkańców i posiadała własną szkołę – po krótkim okresie jej funkcjonowania została reaktywowana w roku1864. Tym razem działała znacznie dłużej, do czego walnie przyczynili się ówcześni mieszkańcy wsi, z sołtysem Sebastianem Łukasikiem, oraz wójtem Janem Rochem. W roku 1904 szkołę umieszczono w nowym, murowanym budynku.
Oprócz szkoły jedynym miejscem, gdzie ogniskowało się życie mieszkańców Ujejsca był dwór, przy którym funkcjonowała m.in. gorzelnia, suszarnia nasion oraz plantacja morwy. Na Pańskiej Górze zachowały się do dziś ruiny starego wapiennika.
opr. Jarosław Krajniewski, 1917
